Miliony na zdrowie, miliardy na armię. Finanse państwa pod presją

Rada Ministrów ponownie przyjęła projekt ustawy budżetowej na 2026 r. po konsultacjach w Radzie Dialogu Społecznego. Dokument trafi teraz do Sejmu, a najpóźniej do końca stycznia powinien zostać podpisany przez prezydenta. W porównaniu z wersją z końca sierpnia założenia pozostają zasadniczo bez zmian: dochody państwa zaplanowano na 647,2 mld zł, wydatki na 918,9 mld zł, a deficyt ustalono na 271,7 mld zł.

Dochody budżetowe

Po stronie dochodów największe wpływy mają zapewnić VAT (ok. 341,5 mld zł) i akcyza (103,3 mld zł). Budżet zakłada także 80,4 mld zł z CIT oraz 32 mld zł z PIT, przy czym znacząca część tego podatku trafia do samorządów. Ujęto dodatkowe przychody z podwyżki CIT dla banków oraz z akcyzy na alkohol i wyroby tytoniowe.

Wydatki obejmują kluczowe polityki publiczne. Rząd wskazuje rekordowe kwoty na obronność – 200 mld zł – oraz na zdrowie – 248 mld zł (środki budżetowe i pozabudżetowe łącznie). Na program 800+ przewidziano 61,7 mld zł, na 13. i 14. emeryturę 31,8 mld zł, „Aktywnego Rodzica” 6 mld zł, a na rentę wdowią 7 mld zł. To one, wraz z innymi stałymi transferami, decydują o skali potrzeb pożyczkowych.

Zadłużenie

Zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych według metodologii UE ma wzrosnąć na koniec 2026 r. do 66,2 proc. PKB z 59,8 proc. w 2025 r. Liczony według polskiej definicji dług publiczny ma sięgnąć 53,8 proc. PKB wobec 48,9 proc. rok wcześniej. Resort finansów podtrzymuje, że część pożyczkowa KPO zwiększy potrzeby netto o 2,8 proc. PKB (ok. 100 mld zł), choć rząd zapowiedział redukcję tej puli o ok. 21,5 mld zł.

Eksperci i partnerzy społeczni ostrzegają, że tempo przyrostu zadłużenia jest wysokie. Przy deficycie sektora rzędu 6 proc. PKB dług według polskiej metodologii szybko zbliża się do progu 55 proc., a w perspektywie także do konstytucyjnego limitu 60 proc. Zwraca się uwagę, że projekt nie odpowiada na wymogi procedury nadmiernego deficytu, zakładającej redukcję do 4,1 proc. PKB w 2026 r., podczas gdy planowany poziom to 6,5 proc. PKB. Wskazuje się przy tym, że nie tylko wydatki obronne obciążają finanse – znaczącą część wzrostu kosztów generują świadczenia społeczne i rosnące koszty obsługi długu.

Organizacje pracodawców akcentują potrzebę jasnych priorytetów budżetowych: ukierunkowania pomocy na najsłabszych, podniesienia efektywności wydatków i wspierania wzrostu. Postulują przegląd transferów socjalnych i rankingowanie programów pod kątem skuteczności oraz wpływu na gospodarkę. Bez takiej selekcji utrzymanie równowagi między ambicjami wydatkowymi a bezpieczeństwem fiskalnym będzie coraz trudniejsze.